စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ရင့်ကျက်တဲ့သူတွေဟာ EQ (emotional intelligence quotient) မြင့်မားတဲ့သူတွေဖြစ်ပါတယ်။
သူတို့တွေမှာ စွန့်လွတ်ရဲတာ၊ သူများနေရာကနေ နားလည်ပေးတတ်တာ၊ ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေး ပြေပြစ်တာ၊ တစ်ခြားလူတွေက ဒေါသတကြီးဆက်ဆံလာတဲ့အခါ တည်ငြိမ်စွာ တုန့်ပြန်တတ်တာ စတဲ့အရည်အချင်းတွေကိုပါ တွေ့ရတတ်ပါတယ်။
EQ မြင့်တဲ့သူတွေမှာ တွေ့ရတတ်တဲ့
စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ရင့်ကျက်တဲ့သူတွေဟာ EQ (emotional intelligence quotient) မြင့်မားတဲ့သူတွေဖြစ်ပါတယ်။
သူတို့တွေမှာ စွန့်လွတ်ရဲတာ၊ သူများနေရာကနေ နားလည်ပေးတတ်တာ၊ ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေး ပြေပြစ်တာ၊ တစ်ခြားလူတွေက ဒေါသတကြီးဆက်ဆံလာတဲ့အခါ တည်ငြိမ်စွာ တုန့်ပြန်တတ်တာ စတဲ့အရည်အချင်းတွေကိုပါ တွေ့ရတတ်ပါတယ်။
EQ မြင့်တဲ့သူတွေမှာ တွေ့ရတတ်တဲ့ အရည်အချင်းတွေထဲက တစ်ခုဖြစ်တဲ့ “စိတ်ခံစားချက်တွေကို ထိန်းသိမ်းနိုင်စွမ်းရှိခြင်း” (ability to control emotions) ဆိုတာကို အဓိကထားပြီး ရေးသားသွားမှာပါ။
Emotion ဆိုတာ သာမန်ခံစားချက်မျိုးမဟုတ်ပဲ ပြင်းထန်တဲ့ခံစားချက် strong feeling ဖြစ်ပါတယ်။ လူတိုင်းမှာ ဖြစ်ပေါ်လေ့ရှိတတ်တဲ့အရာတစ်ခု ဖြစ်ပါတယ်။
တစ်စုံတစ်ယောက်က ကိုယ့်ရဲ့မာန၊ အတ္တကို ထိခိုက်လာတဲ့အခါ အရမ်းဒေါသထွက်တာ၊ အရမ်းဝမ်းနည်းတာမျိုး လူတိုင်းဖြစ်လေ့ရှိပါတယ်။ ငါ့ကိုတော့ အဲ့လိုလာမလုပ်နဲ့။ ငါက မဟုတ်ရင်မခံဘူးဆိုပြီး ထောင်းကနဲဒေါသထွက်တာ၊ တနုံ့နုံ့ခံစားရတာမျိုးတွေ ဖြစ်တတ်ပါတယ်။ အဲ့ဒီလိုမျိုးဖြစ်တဲ့အခါ ရင်ထဲမှာ ရှိတဲ့အတိုင်း ချက်ချင်းတုန့်ပြန်မိရာကနေ မလိုအပ်တဲ့ relationship ပြဿနာတွေဖြစ်ပေါ်စေတတ်ပါတယ်။
ကိုယ်က အရမ်း sensitive ဖြစ်လွန်းတာက ကိုယ့်ကိုချစ်တဲ့ အသိုက်အမြုံထဲမှာဆိုရင် ပြဿနာမရှိပေမယ့် အလုပ်ခွင်ထဲမှာ၊ အပြင်လောက ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေးမှာတော့ ထိန်းချုပ်သင့်တဲ့အရာဖြစ်ပါတယ်။
လူမှုဆက်ဆံရေးက အခက်ခဲဆုံးပညာရပ်တစ်ခုပါ။ လူတွေနဲ့ အမြဲအဆင်ပြေဖို့ဆိုတာ တကယ်မလွယ်တဲ့ ကိစ္စပါ။ ဒါပေမယ့် မဖြစ်မနေပေါင်းသင်းနေရမှာပါ။ တစ်ယောက်တည်း ခွဲထွက်နေလို့မှ အဆင်မပြေတာ။
ပေါင်းသင်းလာရပြီဆိုရင်လည်း အတတ်နိုင်ဆုံးအဆင်ပြေအောင် ကိုယ့်စိတ်ရိုင်းကို regulation လုပ်နိုင်မှုနဲ့ သည်းခံခွင့်လွှတ်မှုတွေက အတိုင်းအတာတစ်ခုထိလိုပါတယ်။
သည်းခံတယ် ဆိုတာက ဘယ်လိုမျိုးလဲ။
ဥပမာ လူတစ်ယောက်က ကိုယ့်ကို အပြစ်လာပြောတယ်၊ မဟုတ်တာတွေ စွပ်စွဲတယ်။ ဒေါသထွက်တာပေါ့။ ဒါပေမယ့် သူက မနေ့ကမှ စိတ်ကျန်းမာရေးဆေးရုံးက ဆင်းလာတာကို သိလိုက်ရတယ်။ ဒေါသမထွက်မိတော့တဲ့အပြင် သနားချင်သနားမိမယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ သူဘယ်လိုလူလဲဆိုတာ သိလိုက်လို့ပဲ။ တနုံ့နုံ့လည်း မခံစားရတော့ဘူး။
အဲ့တော့ ရင်ထဲမှာ ပူလောင်မှုမခံစားရစေတဲ့ သည်းခံခွင့်လွှတ်မှုမျိုး ရှိစေဖို့ လူတွေအကြောင်းကို ပိုသိဖို့ လိုပါတယ်။ လူတွေအကြောင်းကို သိတယ်ဆိုတာကိုက EQ ပါပဲ။ လူတစ်ယောက်ရဲ့ ခံစားချက်တွေကို နားလည်ခြင်းတစ်မျိုးပါပဲ။
ပိုသိလေ ပိုပြီးခွင့်လွှတ်နိုင်လေပါ။
ဒါ့ကြောင့် ကျွန်တော်တို့ လူ့အသိုင်းအဝိုင်းတွေ၊ ချစ်သူရည်းစားတွေ၊ မိသားစုတွေမှာ EQ မြင့်တဲ့သူတွေကို ပိုပြီးလိုအပ်ပါတယ်။
သည်းခံတာက အတိုင်းအတာ တစ်ခုထိပဲ ကောင်းပါတယ်။
တစ်ချို့လူတွေဟာ အရမ်းကို ရင့်ကျက်သလိုနေတတ်ကြပါတယ်။ သူ့ကို လာပြီးအပြစ်ပြောတာကို ဒေါသမထွက်ဘူး။ တော်တော်လေး သည်းခံတတ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် နောက်ကွယ်မှာ ကိုယ့်ဒေါသတွေကို မနည်းထိန်းချုပ်လိုက်ရပြီး တနုံ့နုံ့နဲ့ခံစားနေရမယ်ဆိုရင်လည်း ဒါကလည်း စိတ်ကျန်းမာရေးအတွက် အန္တရာယ်တစ်ခုပါပဲ။ အတော်များများ ကြုံဖူးကြမှာပါ။ တစ်ချို့အရမ်းကို အပေါ်စီးကနေဖိပြီး ပြောတတ်တဲ့သူတွေရှိပါတယ်။ အမြဲတမ်းသူတို့ပြောတဲ့ စကားတွေက တစ်ဖက်သားကိုခနဲ့သလို၊ လှောင်သလိုမျိုးနဲ့။ သူတို့လိုမျိုးလူတွေနဲ့ တွေ့တဲ့အခါ သည်းခံပေးရတာတွေရှိတယ်။
တကယ်တော့ ကိုယ်က သည်းခံနားလည်တတ်လို့ မဟုတ်ပါဘူး။မဖြစ်သာလို့ ငြိမ်ခံလိုက်ရတဲ့သဘောပါ။ ဒီကိစ္စကိုပြောရတာ နည်းနည်းတော့ ရှုပ်ပါတယ်။ ကိုယ့်ဘက်က သည်းခံပေး၊ နားလည်ပေးပြန်တော့လည်း အမြဲတမ်းအနိုင်ယူချင်တဲ့သူတွေနဲ့လည်း ကြုံရပြန်တယ်။ Emotion တွေကို မျိုသိပ်ရတာများလာပြန်တော့လည်း depression တွေကဝင်ပြန်ပါတယ်။ မဟုတ်မခံပဲ ဘယ်သူဖြစ်ဖြစ် မကျေနပ်ရင်မကျေနပ်ဘူး ပြောပြန်တော့လည်း ကိုယ့်အတွက် ဒုက္ခတွေဖြစ်ရပြန်ပါတယ်။
မပြောရင်လည်းမဖြစ်၊ ပြောပြန်ရင်လည်း ကိုယ့်အမှားဖြစ်ရတဲ့ အခြေအနေမျိုးတွေကို ရင်ဆိုင်ရတဲ့အခါ မှန်ကန်ပြီး safe ဖြစ်တဲ့ တုန့်ပြန်မှုမျိုးကို လိုလာပြန်ပါတယ်။
တည်ငြိမ်စွာတုန့်ပြန်ပါ။
သားက အမေကို ပြန်အော်တာ၊ ရည်းစားတွေတစ်ယောက်နဲ့ တစ်ယောက် အော်ကြ ဆဲကြတာတွေကို မြင်ဖူး၊ ကြားဖူးမှာပါ။
တစ်ခါတစ်လေ လူတစ်ယောက် ကိုယ့်ကိုဘာမှမဟုတ်တာလေးနဲ့ စိတ်ဆိုးနေတာကို ကြုံဖူးမှာပါ။ တကယ်တော့ နောက်ကွယ်မှာ အကြောင်းအရင်းက ရှိပါတယ်။
ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ လူတစ်ယောက်က သူရဲ့ ခံစားချက်တွေကို ဖော်ပြပေမယ့် တစ်ဖက်က နားမလည်နိုင်တဲ့အခါ ဖြစ်ပေါ်သွားလေ့ရှိတဲ့အရာပါ။
ဒီလိုတွေမဖြစ်အောင် ကိုယ်တိုင်က ကိုယ့်ရဲ့ခံစားချက်တွေကို expression လုပ်တဲ့နေရာမှာ အရေးကြီးသလို ကိုယ့်အပေါ်သူတို့က တုန့်ပြန်လာတဲ့အခါမှာလည်း နားလည်တတ်ဖို့လိုပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့်ကိုယ့်ဘေးမှာရှိတဲ့ သူတွေရဲ့ အကြောင်းကို သေချာသိဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။ လိုအပ်ရင် တုန့်ပြန်မှုတွေလုပ်ဖို့ လိုပါတယ်။
Emotion တွေကို ထိန်းချုပ်လွန်းရင် အန္တရာယ်ဖြစ်စေတယ်ဆိုရင် မှန်ကန်တဲ့နည်းလမ်း၊ တည်ငြိမ်တဲ့ ပုံစံတွေနဲ့ တုန့်ပြန်ရပါတယ်။
ဒီမှာက အပိုင်းနှစ်ပိုင်းခွဲဖို့ လိုပါတယ်။
၁ - တုန့်ပြန်ရမယ့် သူတွေ
လူမှန်သမျှ တစ်ခါတစ်ရံ ပေါက်ကွဲတတ်ကြပါတယ်။ အထူးသဖြင့် သူတို့နိုင်စားရာ နေရာမျိုးတွေမှာဆိုရင် ပိုပြီးဒေါသထွက်လွယ်ကြပါတယ်။ မနိုင်စားတဲ့နေရာတွေမှာဆိုရင် upset ဖြစ်တတ်ပါတယ်။ upset ဆိုတာက ဝမ်းနည်းဒေါသ ဖြစ်ပါတယ်။
ဘယ်လိုအခြေအနေမျိုးပဲ ဖြစ်ပါစေ အရင်းဆုံးဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ ကိုယ့်ရဲ့emotion ကို အရင်ထိန်းသင့်ပါတယ်။ ပြီးမှ အတည်ငြိမ်ဆုံးပုံစံနဲ့ ထုတ်ဖော်ဖို့လိုပါတယ်။
ကိုယ့်အထက်လူကြီး၊ ဆရာ၊ မိဘ စတဲ့သူတွေကြောင့် ဖြစ်လာတဲ့ ဝမ်းနည်းမှု၊ နာကျည်းမှုတွေကြောင့် ပြန်အော်မိတာ၊ ခနဲ့မိတာမျိုးတွေ မဖြစ်အောင် ထိန်းဖို့လိုပါတယ်။ ဖြစ်နိုင်ရင် ချက်ချင်းမတုန့်ပြန်သေးပဲ အချိန်တစ်ခုယူပြီးမှ တစ်ဦးချင်းတွေ့တာက အကောင်းဆုံးပါ။ ကိုယ့်အထက်က လူတွေကို ဘယ်တော့မှ လူအများကြားမှာ ပြန်မပြောမိဖို့ လိုသလို ဘယ်တော့မှ သူတို့မှားကြောင်း သက်သေမပြမိပါစေနဲ့။
ကိုယ်နိုင်စားတဲ့ လူတွေကြောင့် ဖြစ်လာတဲ့ဒေါသတွေကိုလည်း သတိထားထိန်းသင့်ပြီး ဒေါသမပါပဲ တုန့်ပြန်နိုင်ဖို့က အရေးကြီးပါတယ်။
၂ - တုန့်ပြန်စရာမလိုတဲ့ သူတွေ
ကိုယ့်ဘဝမှာ အရေးမပါတဲ့သူတွေ၊ facebook ပေါ်က အဆိုးမြင်တဲ့ comment တွေ၊ ဖြေရှင်းလေ ပိုဆိုးလေ လူစားမျိုးတွေက တုန့်ပြန်စရာ မလိုတဲ့ သူတွေပါ။
EQ မြင့်ဖို့ အရေးကြီးဆုံးက mindfulness နဲ့ awareness ဖြစ်ပါတယ်။
Mindfulness ဆိုတာက “သတိ”ပါ။ ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ စိတ်ခံစားချက်တွေကို အရင်ဆုံး သတိလေးထားဖို့ လိုပါတယ်။ ဒေါသထွက်ရင် ထွက်မှန်းသိတာ၊ မနာလိုဖြစ်ရင်ဖြစ်မှန်းသိတာ စတဲ့ စိတ်မှာဖြစ်နေသမျှကို သတိကပ်နိုင်ဖို့လိုပါတယ်။
Awareness ဆိုတာက “အသိ”ပါ။ လူတွေရဲ့ အကြောင်းတွေ၊ ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေး ကျင့်ဝတ်တွေကို သိခြင်းနဲ့ သူတစ်ပါးဘက်ကနေ ခံစားနားလည်ပေးနိုင်ခြင်းတွေပါ။
ကိုယ်တစ်ယောက်တည်းမဟုတ်ပဲ လူတိုင်းက ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေးနဲ့ပတ်သက်ပြီး mindfulness နဲ့ awareness ရှိရင် အလွန်ကောင်းမှာပါ။ ဝမ်းနည်းစရာကောင်းတာက လူတိုင်းမှာ ရှိမနေတာပါ။ ဒါ့ကြောင့် ဘယ်လိုလူကို ကိုယ့်ဘဝမှာ လက်ခံသင့်တယ်၊ ဘယ်လိုလူတွေနဲ့ ပေါင်းသင်းသင့်တယ်ဆိုတာကို ကိုယ်တိုင်ရွေးချယ်ဖို့ လိုပါတယ်။
ကိုရဲ
4/ 3/ 2023